(PPR), partia komunist., utw. I 1942, po przerzuceniu do Polski z ZSRR grupy inicjatywnej, z połączenia organizacji i grup komunistów w kraju, m.in. Związku Walki Wyzwoleńczej, Robotn.-Chłopskiej Organizacji Bojowej, Rewol. Rad Robotn.-Chłopskich. PPR formalnie nie należała do Międzynarodówki Komunist., faktycznie była jej podporządkowana, po rozwiązaniu Kominternu (1943) jego funkcje przejął Wydział Zagr. KC WKP(b). W deklaracjach programowych PPR wysuwała hasła: powsz. walki zbrojnej w celu wyzwolenia kraju spod okupacji niem., odbudowy niepodległego i demokr. państwa pol. w nowych granicach wsch., sojuszu z ZSRR, przeprowadzenia umiark. reform społ. i gosp.; w okresie okupacji niem. partią kierował KC i w jego ramach tzw. trójka kierownicza (później zw. Sekretariatem); 1942 PPR liczyła kilka tys. czł., a VII 1944 — ok. 20 tys.; działała gł. na obszarze GG; 1942 utworzyła organizację zbrojną — Gwardię Lud. (1944 przemianowaną na Armię Lud.); 1943 prowadziła rozmowy z przedstawicielami władz Pol. Państwa Podziemnego, po ich niepowodzeniu w 2. poł. 1943 z niewielkimi grupami polit. („Wola Ludu”, część Robotniczej Partii Polskich Socjalistów) utworzyła Krajową Radę Narodową; kierowała utworzonym 1943 Związkiem Walki Młodych. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski przejęła władzę państw. (Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego), utworzyła system polit., w którym zajmowała dominującą pozycję; w skład KC i Biura Polit. KC weszli czł. Centralnego Biura Komunistów Polski w ZSRR; wysuwała hasło tzw. demokracji lud., łączące cele ogólnonar. (walka z III Rzeszą, odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych, zagospodarowanie Ziem Zach. i Pn.; Ziemie Odzyskane) z programem początkowo umiark. reform społ.-gosp. (reforma rolna, likwidacja własności niem., upaństwowienie wielkiej własności pryw. w przemyśle i instytucjach finans.); jednocześnie pacyfikowała społeczeństwo, terroryzowała opozycję polit. (Polskie Stronnictwo Ludowe) i zwalczała podziemie niepodległościowe, wykorzystując instytucje zorganizowanej przemocy (Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego), wspierana przez działające w Polsce organy bezpieczeństwa państw. ZSRR (NKWD i in.). Po umocnieniu władzy 1947–48 kierownictwo PPR rozpoczęło radykalne przekształcenia polit. i społ.-gosp. oparte na wzorach sow., m.in. likwidację własności pryw. i upaństwowienie gospodarki (kolektywizację rolnictwa), podporządkowanie partii komunist. wszystkich instytucji i organizacji społecznych. Główni działacze: M. Nowotko, B. Mołojec, P. Finder, W. Gomułka, B. Bierut; VIII 1945 liczyła ok. 200 tys. czł., XII 1948 — ponad 1 mln; organy prasowe: „Trybuna Wolności”, „Głos Ludu”, „Chłopska Droga”; XII 1948, po połączeniu z Polską Partią Socjalistyczną na swoich warunkach, zmieniła nazwę na Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.
Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.
