Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza. Jesienią 1983 w Instytucie Historycznym UW uruchomiono seminarium poświęcone problemom historii Żydów w Polsce. W 1990 roku dr h.c. UW J. Fliderbaum utworzył Jack Fliderbaum Foundation, dzięki której powstało Centrum, zatrudniające 3 osoby, kierowane przez J. Tomaszewskiego; w 1998 było 2 profesorów, asystentka, lektorki jidysz. Centrum podjęło wykłady z dziejów Żydów dla studentów wyższych lat Wydziału Historycznego, otwarte dla studentów innych wydziałów. Do wykładów zapraszani są uczeni z innych ośrodków (m.in. ks. M. Czajkowski, I. Gutman, J. Goldberg, J. Malinowski, M. i K. Piechotkowie, A. Polonsky). Uruchomiono lektoraty języka hebrajskiego i jidysz, seminaria magisterskie i doktorskie. Obecnie prowadzone są też ćwiczenia i seminaria włączone w ogólny program Instytutu Historycznego, dotyczące historii Żydów w Polsce. Drugim zadaniem Centrum jest kształcenie pracowników naukowych, którzy będą mogli korzystać ze źródeł i literatury w jidysz. Istotną pomocą są stypendia, zwłaszcza Ministerstwa Edukacji Narodowej, Uniwersytetu Hebrajskiego, Fundacji Fulbrighta, Fundacji Kościuszkowskiej oraz ośrodka studiów żyd. w Oxfordzie.

Trzecie zadanie polega na badaniach historii i kultury żydowskiej, publikowaniu ich wyników oraz zaznajamianiu czytelników polskich z przeszłością Żydów, na podstawie prac badaczy polskich i zagranicznych. Pracownicy Centrum biorą udział w konferencjach naukowych, zespołach konsultacyjnych, redakcjach czasopism, przewodach doktorskich i habilitacyjnych, wykładają na innych uniwersytetach w Polsce i za granicą.

Ważniejsze publikacje wydane z inicjatywy Centrum:

• J. Adelson, T. Prekerowa, J. Tomaszewski, P. Wróbel, Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), pod red. J. Tomaszewskiego, Warszawa 1993;
• I. Gutman, Żydzi warszawscy 1939-1943. Getto-podziemie-walka, Warszawa 1993;
• A. Hartglas, Na pograniczu dwóch światów, wstęp i opracowanie J. Żyndul, Warszawa 1966;
• M. Marrus, Holocaust. Historiografia, Warszawa 1993;
• E. Mendelsohn, Żydzi Europy środkowo-wschodniej w okresie międzywojennym, Warszawa 1992;
• Żydzi w obronie Rzeczypospolitej. Materiały konferencji w Warszawie 17 i 18 października 1933 r., Warszawa 1996.

Jerzy Tomaszewski

Za: Tomaszewski J., Żbikowski A., Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, Warszawa 2001.