Żydzi pojawili się w Sieniawie w kilka lat po jej lokacji. Już pod koniec XVII w. mieli tu drewnianą synagogę, powstałą z fundacji Adama Mikołaja Sieniawskiego. Wzmiankowano ją jednak dopiero w 1706 roku. W 1702 r. posiadali również 2 szkoły i szpital, a pod koniec XVIII w. także łaźnię. Wtedy mieszkało w Sieniawie 46 rodzin żydowskich. Wymieniony jest też rabin. Swoje towary miejscowi Żydzi spławiali Sanem i Wisłą do Gdańska, np. w 1732 r. Wulwo Szajnowicz wysłał tą drogą 169 sztuk płótna. W 1765 r. mieszkało tu w 288 domach 1045 Żydów, natomiast na terenie kahału – 1115. W tym okresie należało do nich 87% domów przyrynkowych. Już w zaborze austriackim, w 1777 r. płacili 1115 złr. podatku tolerancyjnego, zajmując na liście gmin żydowskich z terenu obecnego województwa podkarpackiego 6. miejsce. Od 1792 r. w mieście funkcjonowała jüdisch-deutsche Schule.

W 1835 r. na terenie sieniawskiej parafii rzymskokatolickiej mieszkało 920 Żydów. W pierwszej połowie XIX w. powstał tu silny ośrodek chasydzki. Jego znaczenie umocnił Ezechiel Szraga Halberstam (1815–1898)[1.1], najstarszy syn cadyka Chaima Halberstama z Nowego Sącza, który od 1856 r. był cadykiem w Sieniawie, wybitny znawca prawa kanonicznego i autor komentarzy do ksiąg kabalistycznych, zawartych w traktacie Diwrej Jeheskel (wydanym w 1906 roku). Jego synowie także zostali cadykami: Arie Lejbusz w Tarnowie, Aszer Meir w Bochni, Szymcha Ischar w Cieszanowie i Mojżesz w Sieniawie. Mojżesz Halberstam wcześniej był cadykiem w Stropkowie na Słowacji, a od 1903 r. – w Nowym Sączu. Syn Mojżesza Arie Lejbusz Halberstam został również rabinem i cadykiem w Sieniawie. Natomiast syn Aszera Jekutiel Jeheskiel Halberstam był cadykiem w Antwerpii, a córka Ezechiela Szragi Bajla wyszła za mąż za Menachema Mendla, rabina we Frysztaku.

W 1870 r. gmina żydowska liczyła 2124 osoby. Miała dwie synagogi, cmentarz i szkołę religijną z 20 uczniami. Funkcję naczelnego rabina Sieniawy sprawował Cwi Hirsz Glanc. W 1900 r. liczebność gminy żydowskiej wzrosła do 3263 osób, przy czym w samej Sieniawie przed I wojną światową żyło 2150 Żydów, stanowiąc tym samym 61,4% ogółu mieszkańców. Stosunkowo niewielki wzrost społeczności pomiędzy 1870 i 1914 r. wiązał się z wielkim pożarem, który spustoszył miasto w 1889 r., powodując wyjazd części ludności[1.2]. Z Sieniawy pochodził m.in. Maurycy Kahane, uczeń-ochotnik, który w listopadzie 1918 r. walczył w obronie Lwowa.

W 1921 r. w Sieniawie mieszkało 1971 Żydów, tj. 56,7%, natomiast w 1939 r. – ok. 3 tysiące. W międzywojniu starali się zaktywizować syjoniści, ale spotykali się z silną opozycją ze strony chasydów[1.1.2].

W latach 1939–1941 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Władze komunistyczne zakazały działania organizacji żydowskich oraz zdusiły prywatną przedsiębiorczość.

Niemcy weszli do miasta 22 czerwca 1941 roku. Od razu zaprowadzili w nim reżim obozu pracy, dokonując też morderstw. Głód, obecny zwłaszcza ciężką zimą 1941/1942 spowodował wiele zgonów, ale napływali też Żydzi z innych miejscowości m. in. Kańczugi, Przeworska, Żołyni i Łańcuta. 20 czerwca 1942 r. wielu więźniów wywieziono do obozu przejściowego w Pełkiniach, skąd po selekcji większość trafiła do niemieckiego nazistowskiego obozu śmierci w Bełżcu[1.1.2].

17 września 1942 r. kolejną część Żydów z Sieniawy wywieziono do obozu pracy w Rozwadowie (The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust nie wspomina o tej wywózce). Ostateczna likwidacja społeczności przez Niemców nastąpiła w maju 1943 roku, gdy ostatnich 600 Żydów rozstrzelano na miejscowym cmentarzu żydowskim. Ich zwłoki w 1944 r. Niemcy spalili, aby zatrzeć ślady zbrodni. Egzekucje odbywały się również w sąsiadujących z Sieniawą miejscowościach. W sąsiednich Wylewach 17.12.1942 r. Niemcy zamordowali 15 Żydów, w Czercach w październiku 1943 r. – 9 Żydów, a w Czerwonej Woli jesienią 1942 r. – 10 Żydów. Jeden z ocalałych Żydów z Przeworska – Weinstock, w lipcu 1945 r. powrócił do Sieniawy; jeszcze w tym samym dniu został zamordowany.

Nota bibliograficzna

• Sieniawa, [w:] The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, t. 3, New York 2001, ss. 1179–1180.