skład, przywilej średniow. zobowiązujący kupców przewożących towary do wystawiania ich na sprzedaż w miastach posiadających ten przywilej; ściśle związane z przymusem drogowym, p.s. dawało władzom miejskim możliwość kontroli handlu tranzytowego, miejscowym kupcom (którzy nabywali przewożone towary) gwarantowało monopolizację lokalnego rynku i znacznie ułatwiało rozwój gosp. miasta. Istniało p.s. całkowite, obejmujące wszystkie przywożone towary, oraz częściowe, dotyczące tylko niektórych; p.s. bezwzględne nakazywało obcym kupcom sprzedaż w danym mieście całego ich towaru (bądź zabranie go z powrotem), p.s. względne określało czas, przez jaki towar musiał być wystawiony na sprzedaż (np. 8 dni, 2 tygodnie); na okres jarmarków p.s. było zawieszane (w Polsce z wyjątkiem Krakowa). Nadawane od XIII w., rozwinęło się zwł. w środk. Europie; w Polsce bezwzględne całkowite p.s. uzyskały: pierwszy 1274 Wrocław, 1306 Kraków (kilka razy zmieniane), 1403 Toruń, 1444 Lwów (ale tylko wobec kupców wsch.); bezwzględne częściowe p.s. miał Gdańsk (na sól) i Sandomierz (na sól i śledzie); względne p.s. miały wszystkie większe miasta. P.s. wywoływało ostre zatargi, a nawet walki zbrojne między miastami o jego ominięcie lub zniesienie (np.: Nowego Sącza z Krakowem, Wrocławia z Krakowem, Szczecina z Frankfurtem n. Odrą). Traciło na znaczeniu już w XV w., zanikło wraz z upowszechnieniem się nowoż. form handlu, w Polsce ostatecznie dopiero w XVIII w.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.