stereotyp hist.; proces utożsamienia katolicyzmu z polskością dokonywał się od XVII w. (idea Polski jako przedmurza chrześcijaństwa); polit. znaczenie stereotypu datuje się od powstania listopadowego 1830–31 i późniejszej emigracji, gdzie doszło do rel. ożywienia wśród wychodźców. W 1842 założono Zgromadzenie Zmartwychwstania Pańskiego, którego przywódcy (H. Kajsiewicz, P. Semenenko) stworzyli historiozoficzną wizję narodu pol. jako katol. narodu Chrystusowej ofiary; w konsekwencji nie-katolikom odmówiono tytułu patriotów pol.; na przeł. XIX i XX w. wraz z narodzinami współcz. nacjonalizmu doszło do zaostrzenia tego stanowiska. We wczesnej ideologii narodowców („Przegląd Wszechpolski”) religia katol. była traktowana instrumentalnie, jako jedno z narzędzi służących sprawie nar.; na pocz. XX w. nastąpiło wyraźne przesunięcie akcentów; w pracy Kościół, naród, państwo (1927) R. Dmowski postawił znak równości pomiędzy państwem katol. i Polską, katolicyzmem i polskością; w okresie międzywojennym identyfikację tę można odnaleźć w programach ND i ChD. P.-k. stał się też hasłem uproszczonego katolicyzmu, adresowanego do przeciętnego odbiorcy (dziennik „Polak-Katolik” 1906–39); wywodzono z tego zalecenie walki z mniejszościami nar., zwł. Żydami. Po 1945 stereotyp katol. Polski zyskał nową treść jako przedmurza Europy przed zalewem komunizmu; akcenty te można było dostrzec na emigracji, podczas obchodów milenijnych 1966.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.