Józefińskie reformy – akty prawne, znane pod niemiecką nazwą Toleranzpatent, dotyczące ludności żydowskiej wydane przez cesarza Austrii Józefa II (1741-1790, panował 1765-1790). Pierwszy edykt tolerancyjny cesarz wydał 2 11782 dla Żydów z Wiednia i Dolnej Austrii, w następnych latach ukazały się edykty dla innych części monarchii (dla Galicji 1785 i 1789). Zgodnie z duchem oświeconego absolutyzmu, reformy miały zmniejszyć izolację ludności żydowskiej, odsunąć od zajęć uważanych za nieproduktywne i szkodliwe, ułatwić jej dostęp do wykształcenia świeckiego i uczynić bardziej użyteczną dla państwa. W tym celu 1784-1785 zakazano jej dzierżawy gruntów, karczem, browarów oraz propinacji, a ułatwiono zakładanie gospodarstw rolnych. Serię aktów prawnych dotyczących  poszczególnych sfer życia podsumował patent z 17 V1789, zw. Die josephinische Judenordnung. Na jego mocy zlikwidowano dotychczasowe formy samorządu żydowskiego (na miejsce kahałów powołano gminy wyznaniowe; 141 w Galicji i 2 na Bukowinie, oddzielne sądownictwo, wprowadzono natomiast ułatwienia dotyczące uprawiania handlu, rzemiosła, przemysłu, nabywania nieruchomości, studiów uniwersyteckich. 1787 nakazano Żydom przyjąć niemieckie nazwiska rodowe oraz wprowadzono przymus szkolny dla młodzieży. Rok później wprowadzono obowiązek służby wojskowej.

Andrzej Żbikowski

Za: Tomaszewski J., Żbikowski A., Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, Warszawa 2001.