Centrala Związku Kupców w Polsce (CZK) – największa organizacja kupiecka w Polsce w latach międzywojennych.

Poprzednikiem jej był Związek Kupców m.st. Warszawy (1906-1918), utworzony dzięki liberalizacji rządów po rewolucji, skupiający wielkie i średnie kupiectwo żyd. i polskie, z przewagą pierwszego; po kilku latach ZK nabrał wyłącznie żyd. charakteru. Prezesami zarządu byli: B. Szczawiński (1906-1910). Heszel Farbstein (1910-1916), A. Tru-skier (1916-1918). 1916 ZK wprowadził w wyniku wyborów dwóch przedstawicieli do rady miejskiej. 1919 statut ustalił nową nazwę i zakres działania na terenie całego państwa. Do 1922 liczba oddziałów wzrosła do 169 (26 tys. członków), w tym 28 dawniej istniejących lokalnych stowarzyszeń kupców żyd. (stowarzyszenia we Lwowie i Krakowie na prawach członków korespondentów). Liczba oddziałów wynosiła w 1929 i 1935 - 347 i 257, a członków korespondentów 182 i 158.

Nastąpiła rozbudowa aparatu organizacyjnego Centrali i oddziałów, podjęto wydawanie czasopisma („Przegląd Handlowy"), organizowanie ogólnopolskich Zjazdów Kupiectwa Żydowskiego (pierwszy 21-22 X 1919 w Warszawie) oraz zjazdów regionalnych, a także różnorodne działania na rzecz obrony interesów kupiectwa żydowskiego (m.in. przeciw antysemityzmowi), inicjowanie współpracy z innymi organizacjami oraz wspólnych przedsięwzięć (zwłaszcza dotyczących handlu zagranicznego), prace oświatowe i wydawnicze. CZK (i jej oddziały) delegowała przedstawicieli do instytucji i komisji gospodarczych oraz stowarzyszeń i komitetów, brała udział w wyborach samorządowych i parlamentarnych. 1919 samodzielne listy nie przyniosły mandatów, w 1922 udział w Bloku Mniejszości Narodowych dał mandat do Sejmu i 2 mandaty do Senatu, w 1928 mandat do Sejmu z listy BBWR. Prezesami zarządu byli: A. Truskier (1919-1930), Wacław Wiślicki (1930-1935), Abraham Gepner (1935-1939).

Jerzy Tomaszewski

Za: Tomaszewski J., Żbikowski A., Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, Warszawa 2001.