Historyczna część Lidy leży między bagnistymi korytami rzek Lidziei i Kamieńki. Takie położenie jest nietypowe, ponieważ miasta zakładano zwykle na wzniesieniach. U podstaw rozwoju osady legła budowa kamiennego zamku.

Średniowieczna Lida składała się z zamku, dworu książęcego, głównej części miasta z podzamczem i Zarzecza. Książęcy dwór (czy zamkowy folwark, jak nazywano go jeszcze w XVIII w.) znajdował się nad Kamieńką, na północny zachód od zamku. Obok mieściły się młyn (wspomina się o nim w spisie z 1680 r.), browary i budynki gospodarcze. Samo miasto leżało na północ od zamku. Jego historyczne centrum stanowił rynek, od którego odchodziły tylko cztery ulice: Wileńska w kierunku Wilna, Zamkowa w kierunku zamku, Kamieńska ku rzece Kamieńce i dalej na Grodno oraz Krzywa, łącząca ulicę Kamieńską z rynkiem. Ulica będąca jej przedłużeniem od Kamieńskiej do zamku na początku XIX w. nosiła nazwę Nowokarmelitańska. W  mieście znajdowało się około 250 budynków. Zarzecze do końca XIX w. liczyło w sumie kilkadziesiąt domów. Od XVII w. zamek zyskał dodatkowe umocnienie – sztuczne jezioro, które osłaniało go od wschodu. Jezioro to jest widoczne na wyobrażeniach Lidy z XVII–XIX w., a nawet na pocztówce z początku XX wieku.

W końcu XVIII w. za kościołem farnym powstała ul. Dworowa. W 1839 r. wybrukowano ul. Wileńską i Zamkową. W 1892 r. rynek zaczęto nazywać placem targowym. Do głównych ulic: Wileńskiej, Dworskiej, Zamkowej, Kamieńskiej i Krzywej dołączyła ul. Aleksandrowska, pojawiło się też 9 mniejszych uliczek: Zawalna, Lidzka, Handlowa, Policyjna, Sadowa, Szklana, Targowa, Szkolna i Jarosławska. W dzielnicy Ferma nie było jeszcze ani jednego domu, ale już wtedy wytyczono tam ulice.

W połowie XIX w. pisano o Lidzie, że jest to „jedna długa ulica Wileńska, która przecina miasto na całej długości na odcinku wiorsty. W poprzek leży druga ulica – Kamieńka, po bokach krótkie ulice: Senatorska i Krzywa, i, wreszcie, rynek, na którym sprzedawane są rozmaite produkty”. Na planie miasta, sporządzonym po pożarze w 1842 r. widać, że obszar miasta wyciągnął się na północ wzdłuż drogi wileńskiej i na zachód wzdłuż drogi na Grodno. Ulicę Pocztową w 1892 r. przemianowano na Policyjną.

Po 10 latach, w 1903 r., w Lidzie znajdowało się 14 ulic: Aleksandrowska, Wileńska, Dworzańska, Zamkowa, Kamieńska, Handlowa, Krzywa, Lidzka, Policyjna, Postawska, Sadowa, Siedlecka, Szklana i Targowa, a także 10 uliczek: Aleksandrowska, Zawalna, Zamkowa, Lidzka, Krasna, Krupska, Michałowska, Targowa, Szkolna i Jarosławska, oraz dwa place: Rynkowy i Szkolny. W 1906 r. pojawiły się dwie nowe ulice, Dworcowa i Szkolna, i dwie uliczki: Margowska i Sienna. Przed pierwszą wojną światową, w 1913 r., w Lidzie było 17 ulic i 11 uliczek. Uliczkę Krupską przekształcono w ulicę o tej samej nazwie.

Na początku XX w. miasto zajmowało cały obszar międzyrzecza Lidziei i Kamieńki. Wokół powstały trzy przedmieścia: Postawszczyzna z młynem wodnym licząca 204 mieszkańców (118 mężczyzn i 96 kobiet), Kurowszczyzna licząca 250 mieszkańców (130 mężczyzn i 120 kobiet), Kamieńka licząca 108 mieszkańców (52 mężczyzn i 56 kobiet), zaścianek Zakasańka liczący 612 mieszkańców (318 mężczyzn i 294 kobiety) z 25 dziesięcinami ziemi, a także pobliska miejscowość Wismonty licząca 155 mieszkańców (73 mężczyzn i 82 kobiety) z 125,5 dziesięcinami ziemi, wieś i folwark Zarzecze liczący 141 mieszkańców (69 mężczyzn i 72 kobiety) z 161 dziesięcinami ziemi. W wiosce Dworska Słoboda było 328 mieszkańców (166 mężczyzn i 162 kobiety) z 19 dziesięcinami ziemi, w Roslakach – 61 mieszkańców (32 mężczyzn i 29 kobiet) z 123 dziesięcinami, w Nowogródcach z młynem wodnym Sadowskiego – 388 mieszkańców (108 mężczyzn i 116 kobiet) z 183 dziesięcinami, w Lajkowszczyźnie – 40 mieszkańców (20 mężczyzn i 20 kobiet) z 46 dziesięcinami, w zaścianku Mostowszczyzna zaś – 35 mieszkańców (16 mężczyzn i 19 kobiet) z 52 dziesięcinami ziemi.

W latach 30. miasto było sukcesywnie rozbudowywane, w dzielnicach Słoboda, Wygon, Koszary, Pieski i Zarzecze pojawiły się dziesiątki nowych ulic. W końcu 1938 r. było ich 110. Na skrzyżowaniu ul. Zamkowej i Suwalskiej wybudowano pl. Chwały. Niedaleko skrzyżowania ul. Suwalskiej i Trzeciego Maja powstał niewielki skwer Zbawiciela.

W latach 20.–30. XX w. miasto dzieliło się na następujące części:

• Centrum Lidy zlokalizowane przy Rynku – tu znajdowały się ratusz, cerkiew św. Mikołaja i pasaż handlowy.
• Dziedziniec Szkolny z główną synagogą, żydowskimi szkołami początkowymi i znakomitą jesziwą Icchaka Jaakowa Reinesa. Przylegał on do Rynku od północnego wschodu.
• Dzielnica Żydowska – część miasta położona na wschód od rynku. W XVIII w. należała do starosty lidzkiego Scypiona de Campo. Podczas trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej ziemie Scypionów przeszły na własność skarbu państwa. Ponieważ na mocy dekretów carskich wysiedlono Żydów ze wszystkich wiosek guberni grodzieńskiej, rodziny żydowskie osiedliły się w okolicznych miastach i osadach. Ich członkowie zbudowali około setki domków na wąskich uliczkach sięgających Lidziejki – stąd nazwa dzielnicy. W latach 20.–30. XX w. największy majątek ziemski w okolicy należał do Frumy Krejny Ilutowicz.
• Dziekanki – tereny między kościołem farnym i rzeczką Lidziejką wraz z łąkami i stawami. Mieszkali tu lidzcy dziekani, stąd nazwa, używana była powszechnie jeszcze w latach 50. i 60.
• Ferma – teren między zamkiem, cmentarzem katolickim i linią kolejową. Nazwa wiązała się z żyznymi glebami, które niegdyś stanowiły własność książęcą. Po 1795 r. wszystkie ziemie królewskie przeszły na własność rosyjskiego skarbu państwa. Początkowo jedynie dworzanie mieli prawo osiedlać się na Fermie. W latach 20. i 30. była to nadal osobna dzielnica, zamieszkiwana przez bogatych obywateli.
• Kamieńka – obszar zlokalizowany wokół dzisiejszej ul. Lenińskiej do torów kolejowych. Nazwę tę otrzymał od rzeczki Kamieńki, wypływającej z parku. Jej dopływ zaczynał się przy zachodnim krańcu stadionu.
• Kurowszczyzna – obszar współczesnej dzielnicy Kosmonautów. Około 1550 r. była to wieś należąca do rodziny Kurowskich, stąd wywodzi się jej nazwa (zaczęto jej używać w połowie XVI w.). W 1696 r. wojewoda mścisławski Aleksander Majewicz przekazał Kurowszczyznę lidzkiemu kościołowi parafialnemu. W 1854 r. miejscowość włączono do Lidy w zamian za folwark Zarzecze. W latach 20. przestano używać nazwy Kurowszczyzna, ponieważ pojawiła się nowa – Morgi (od morgi – jednostki powierzchni wynoszącej 0,71 ha).
• Wygon – podmokłe tereny, przylegające do rzeczki Kamieńki, zajmujące obszar 345 dziesięcin (377 ha). Do XIX w. wykorzystywano je jako pastwiska dla bydła i koni. W latach 30. XIX w. osuszono je i utworzono na ich miejscu dzielnicę, w której mieszkały rodziny władz miejskich. Wybudowano tu ceglane budynki szpitala (1921–1923), szkoły (1926–1929), gimnazjum (1929–1930), urzędu pocztowego (1935) oraz domy dla lidzkich urzędników. Część Wygonu między parkiem i stadionem w latach 30. nosiła nazwę Wielka Lida.
• Wismonty – obszar zlokalizowany na południe od cmentarza katolickiego, przylegający do dzisiejszej ulicy Engelsa. W 1507 r. myśliwy Zachar Kuźmicz otrzymał od króla Zygmunta I 6 włok (128 hektarów) ziemi na południowym krańcu miasta. Majątek ten do 1717 r. nazywano Kuźmiszkami. W 1668 r. przejął je Aleksander Wismont, a później zostały podzielono je między jego licznych krewnych i zaczęto je nazywać Wismontami. W 1797 r. na Wismontach utworzono cmentarz, który przez następne półtora wieku służył jako miejsce pochówku szlachty katolickiej. Ród Wismontów zajmował wysoką pozycję wśród lidzkiej elity. Leon Piotr Wismont w latach 1906–1914 sprawował urząd burmistrza miasta.
• Nowogródce – osada na południowym krańcu miasta, znana od końca XVIII wieku. Jej nazwa pochodzi od stawów, powstałych podczas budowy młyna na rzeczce Lidziei.
• Postawszczyzna – „folwark za rzeczką Lidzieją po lewej stronie drogi ku Dworiszczom”, znany od końca XVII wieku. Dobrami tymi zarządzali podkomorzy wileński Michał Hansowski, a później lidzki regent ziemski Tomasz Józef Umiastowski. W 1775 r. folwark Postawszczyzna wchodził w skład majątku o tej samej nazwie (należały do niego również młyn na rzeczce Lidziejce i wieś Roślaki). W kwietniu 1778 r. Umiastowski sprzedał ten majątek ojcom pijarom za 26 tys. złotych. Mnisi zapłacili 11 tysięcy gotówką, 15 tysięcy uzyskali jako pożyczkę od Michała Eismonta.
• Roślaki – wieś z sześcioma domami, w których mieszkali chłopi Fedorowiczowie, w kwietniu 1778 r. przeszła we władanie pijarów, a w związku z likwidacją zakonu – na własność skarbu państwa. Na początku XX w. Roślaki były wsią liczącą sześćdziesięciu mieszkańców i 123 dziesięcin ziemi. W 1912 r. w Roślakach mieszkali chłopi: Waśniewscy, Rzeźmielewiczowie, Bamrezowie, Bielawscy, Bołuccy, Fedorowiczowie i Ławcowie.
• Krzywce – niewielka osada, istniejąca w latach 20. na północ od Roślaków, między dzisiejszą ulicą Mickiewicza i linią kolejową.
• Zarzecze – dzisiejsza ulica Kalinina i przylegające do niej ulice i uliczki. Nazwa pochodzi od lokalizacji dzielnicy – „za rzeczką”. Zarzecze wymieniono w spisie z 1680 r. jako przedmieście Lidy. Składało się ono wówczas z folwarku, gruntów zamkowych i placów znajdujących się w dyspozycji samorządu terytorialnego. Folwark początkowo należał do Kurowskich, później przeszedł na własność Kuleszów, następnie Godebskich, a potem należał do chorążego lidzkiego Franciszka Józefa Masewicza.
• Mostowszczyzna – niewielki zaścianek, istniejący na wschodnim krańcu Zarzecza w pierwszej połowie XX wieku. Mieszkały w nim rodziny Pawłowskich i Wiażalów. W latach 30. Mostowszczyzna była folwarkiem.
• Miasteczko Południowe – dzielnica na południowo-zachodnim krańcu miasta. Powstała ona w 1907 r., kiedy w Lidzie przeprowadzono 9. lotniczą kampanię wojskową. W latach 1910–1912, na ziemiach wykupionych przez państwo od Iwana i Michaiła Sadowskich, wojskowa komisja budowlana wzniosła koszary i domy dla oficerów.
• Zakasanka – ziemie wzdłuż współczesnej ulicy Świerdłowa. Nazwa, nadana temu miejscu przez amatorów trunków, pochodzi od nazwiska Żyda Zaksa, który na południowym krańcu miasta, za cmentarzami prawosławnymi, wybudował karczmę. Na początku XX w. Zakasanka urosła do rozmiarów sporego osiedla, na którym mieszkali liczny pracownicy lidzkich przedsiębiorstw przemysłowych. W latach 30. samorząd miasta podzielił ziemię wzdłuż ul. Rzecznej na dziesięcioarowe działki i sprzedał je biednym ludziom. Nabywcom udzielono na nie kredytu, który musieli spłacić w ciągu 10 lat.
• Strugi – wieś na północ od Zakasanki. Przed wojną mieszkali w niej Chrulowie, Korzunowie, Andrzejewscy, Czarnousowie, Zapaśniccy, Ejdytowie, Juszkiewiczowie, Bancewiczowie i Szymczykowie.
• Okopy – teren wokół dzisiejszej ul. Tuchaczewskiego. Przed drugą wojną światową odbywały się tam ćwiczenia wojskowe i powstawały liczne okopy – stąd nazwa tej części miasta.
• Koszary (Kazarmy) – osiedle w północnej części miasta, powstałe w latach 1905–1912 dla 172. Lidzkiego Pułku Piechoty. Zbudowano w nim trzypiętrowe domy (o powierzchni do 700 m2) dla oficerów, koszary, sztab i stajnie. Kompleks wzniesiono w stylu rosyjskiego neoklasycyzmu. Mieszkania mają powierzchnię do 55 m2 i wysokość 3,2 m. Nazwę nadano osiedlu w latach 30. XX w., kiedy w miasteczku stacjonował 77. pułk piechoty.
• Wieś Dworska Słoboda – tereny wchodzące niegdyś w skład ziem książęcych, które należały do dworu starosty lidzkiego. Około 1860 r. zdecydowano utworzyć w tym miejscu kolonię. Miejscowe władze osiedliły tam cztery rodziny żydowskie: Baruchowiczów, dwie rodziny Lipniszskich i rodzinę o nieznanym nazwisku. Po pewnym czasie, kiedy wiadomość o osiedleniu Żydów w Dworskiej Słobodzie dotarła do Petersburga, okazało się, że projektanci przeznaczyli ten teren dla rodzin prawosławnych. Należało zatem wysiedlić rodziny żydowskie, które zdążyły się już do tego czasu urządzić w nowym miejscu. Około 20 dziesięcin ziemi przedstawiało niemałą wartość dla każdej z nich. Żydzi poszli na kompromis i przyjęli prawosławie. Po konwersji Lipniszscy przyjęli nazwisko Lipińscy, Baruchowiczowie – Borysewiczowie, a czwarty Żyd – nazwisko Krzyżanowski. W 1866 r. zezwolono na wykup naddziałów ziemi. Koloniści zajęli się pracą na roli. W 1884 r. uruchomiono linię kolejową Wilno – Lida – Łuniniec. W latach 1903–1905 wybudowano linię Mołodeczno – Lida – Wołkowysk. Podczas budowy linii rodziny mieszkające w Dworskiej Słobodzie osiągały znaczące zyski. Odznaczające się urodą dziewczęta znalazły sobie mężów pośród żandarmów kolejowych. Stopniowo zaczęły się pojawiać nowe rodziny i zabudowania. Mieszkańcy dzielnicy zmienili charakter swojej działalności z rolnictwa na transport. Osiedle zaczęło się rozbudowywać. W latach 30. XX w. pojawiły się w tym miejscu prywatne sklepy, apteka, łaźnia, wieża pożarnicza, komisariat policji i budynek szkoły siedmioklasowej.
• Uroczysko Sojkiszki (obecnie Chasanowska) – wzmiankowane od 1785 roku. 

Miasto zyskało obecny wygląd w latach 60.–80. XX wieku. Lidzka architektura jest dość uboga, zachowały się jedynie trzy znaczące zabytki architektoniczne: czternastowieczny zamek, wzniesiony przez Wielkiego Księcia Giedymina, kościół Podwyższenia Krzyża Pańskiego z XVIII w., wybudowany według projektu architekta I. Glaubitza, i dziewiętnastowieczny kościół-rotunda św. Michała. Zachowały się także interesujące wolnostojące budynki z przełomu XIX i XX w. oraz katolicki cmentarz, założony na początku XIX wieku.

Stara część Lidy została zniszczona podczas nalotów bombowych z 22 i 23.06.1941 r. oraz pożarów. Ocalały wprawdzie kościoły i zamek, ale pomiędzy farą i kościołem pijarów nie zachował się ani jeden budynek. E. Jarmontt opisuje poranek 24.06.1941 r. następująco:

„Jak za dotknięciem różdżki złego czarnoksiężnika zniknęła biblioteka, gdzie często zaglądałam i hotel, w którego wnętrzu nigdy nie byłam. Niewielka księgarnia pani Szkop jakby rozpłynęła się w powietrzu, razem z podręcznikami szkolnymi (…) zniknęły kina z nienumerowanymi miejscami, gdzie można było przesiedzieć kilka seansów z rzędu. Sklepy, duże i małe, te z eleganckimi witrynami, o których szkło rozpłaszczaliśmy nasze nosy, zachwyceni czekoladowymi zajączkami, barankami i jajkami z niespodzianką w środku. I te, i obuwnicze, w których sprzedawca sadzał małego klienta na stołeczek, i klęcząc pomagał mu przymierzyć kilka par butów. Przestały istnieć sklepy z odzieżą, gdzie sprzedawca sam ubierał klienta, zachwalając towar tak, że każda kolejna rzecz jego zdaniem była bardziej szykowna i bardziej pasowała klientowi (…) we wspomnieniach pozostały sklepy z tekstyliami, których właściciele witali każdego potencjalnego klienta kłaniając się w pas od samych drzwi i przekonując o swojej gotowości do służenia pomocą i dalej (…), a te sklepy mięsne, wabiące rozkosznymi zapachami obok których nie sposób było przejść obojętnie (…) ten świat przestał istnieć (…) po ulicy Suwalskiej (…) jak mury wznosiły się wysokie zwały cegieł z bezkształtnymi grudami żelaza”[1.1].